Zorgmedewerkers zorgen voor anderen, maar wie staat er voor hen klaar als ze thuis ook mantelzorger zijn? Veel zorgprofessionals beseffen pas laat dat ze mantelzorger zijn, vaak als het bijna te veel wordt. Ook binnen organisaties blijft de impact van mantelzorg vaak onder de radar. Daar brengen mantelzorgambassadeurs verandering in. Bij ziekenhuis Rijnstate in Arnhem maken Esther Buil en Astrid Janssen mantelzorg bespreekbaar. Als ambassadeurs bieden ze steun en helpen ze collega’s hun weg te vinden in een wirwar van regels en emoties.
Toen Esther Buil, teamleider Schoonmaak & Hygiëne en Astrid Janssen, Astrid Janssen, PACU verpleegkundige bij ziekenhuis Rijnstate werden gevraagd om mantelzorgambassadeurs te worden, waren ze meteen enthousiast. Met hun achtergrond als coach voelde het als een logische stap. ‘Onze rol als mantelzorgambassadeurs is vooral om het thema binnen de organisatie onder de aandacht te brengen, legt Esther uit. ‘We luisteren, ondersteunen en kijken of we een vraag direct kunnen oppakken.’
Erkenning en ondersteuning voor mantelzorgende collega’s
‘Mantelzorg is een integraal onderdeel van het leven, waar iedereen vroeg of laat, direct of indirect, mee te maken krijgt.’, zegt Astrid. ‘Toen ik me aanmeldde als mantelzorgambassadeur, wist ik nog niet hoeveel er eigenlijk bij komt kijken. Mensen die ineens in die situatie belanden, moeten zich een weg banen door allerlei regels en emoties. Ik ben blij dat wij nu beter begrijpen hoe we hen daarin kunnen ondersteunen.’
Esther beaamt dat. ‘Ik sta niet direct aan het bed, maar ik wilde wel graag iets betekenen voor anderen. Toen ik hoorde dat één op de drie zorgmedewerkers zelf mantelzorger is, besefte ik hoe groot de impact is. Hoe geweldig is het dat wij als ambassadeurs deze mensen een handreiking kunnen doen, hen kunnen ondersteunen en soms alleen al erkenning kunnen geven voor wat ze doormaken?
‘Ik draag mijn mantelzorgcollega een warm hart toe’
Esther en Astrid volgen het ambassadeursprogramma dat door StAZ in samenwerking met Fello wordt aangeboden. Het programma leidt zorgmedewerkers op tot mantelzorgambassadeurs binnen hun organisatie. Het programma bestaat uit trainingen en bijeenkomsten, waarin ook wet- en regelgeving aan bod komt. ‘Het programma is heel praktisch opgezet, vertelt Astrid. Na elke sessie ontvangen we de presentaties en we mogen Fello altijd benaderen met vragen. Daarnaast organiseren ze ook vragenuurtjes, waar je terecht kunt met allerlei vraagstukken.’
De uitwisseling met collega-ambassadeurs is ook heel waardevol. ‘We leren veel van elkaar, vult Esther aan. ‘Binnen het netwerk delen we ideeën, ervaringen en goede voorbeelden. Zo hebben wij een symbolisch bedeltje in de vorm van een handje ontwikkeld, met de boodschap: Ik draag mijn mantelzorgcollega een warm hart toe. Elke manager heeft een zakje met handjes ontvangen om uit te delen aan medewerkers waarvan ze weten dat ze mantelzorger zijn. Daarnaast moedigen we ze ook aan om er zelf een te dragen, als teken van erkenning.’
Ook Astrid voelt zich verbonden met de andere mantelzorgambassadeurs. ‘We hebben allemaal hetzelfde doel. Ondanks dat we andere achtergronden hebben, doen we het allemaal voor de mantelzorger.’
Zichtbaarheid creëren tijdens de Week van de mantelzorger
Die benadering werkt. Dankzij de inzet van Esther en Astrid, is het thema mantelzorg binnen Rijnstate zichtbaarder geworden. ‘We hebben een mooie eerste stap gezet,’ vertelt Esther. Tijdens de week van de Mantelzorger stonden Esther en Astrid met informatie in de foyer van Rijnstate. Voor alle managers maakten ze goodiebags met tools, praktische tips en praatplaten. Van tevoren hadden ze niet gerealiseerd hoeveel impact dat zou hebben. ‘We stonden gewoon in de hal, en toch deelden mensen direct hun verhalen. Soms met tranen in hun ogen,’ vertelt Esther. ‘Het is confronterend om te zien hoeveel uitdagingen mantelzorg met zich meebrengt, zeker als je al een volle agenda hebt. Dan is het niet gek dat je soms tegen muren aanloopt.’
Luisterend oor en praktische hulp
Inmiddels weten mantelzorgende collega’s Astrid en Esther steeds beter te vinden. ‘Mensen willen vooral even hun hart luchten, bij iemand die zonder oordeel luistert, legt Astrid uit. ‘Soms hebben ze een concrete vraag. Ik zoek het voor ze uit, zet het op papier en mail ze een paar weken later of het duidelijk genoeg was. Dan hoor je terug: ‘Wat fijn dat ik dit rustig kon nalezen, dat je dit voor me hebt uitgezocht.’ Esther herinnert zich een medewerker die er helemaal doorheen zat en niet met haar leidinggevende durfde te praten. ‘Toen heb ik aangeboden om met haar mee te gaan, om samen dat gesprek te voeren.’
‘Veel leidinggevenden weten niet dat mantelzorg een rol speelt binnen hun team’, vertelt Esther. ‘In mijn team zit niemand’, zei een manager, terwijl ik haar net vertelde dat een op de drie zorgmedewerkers mantelzorger is.’ Astrid en Esther verzorgen daarom ook presentaties voor managers en leidinggevenden om dat bewustzijn te vergroten. ‘En als je dan benoemt dat goede mantelzorgondersteuning ook helpt om verzuim te voorkomen, dan merk je dat het gesprek makkelijker op gang komt. Dat is ook logisch, want verzuim is een groot probleem. Maar eigenlijk zou het gesprek over mantelzorg altijd gevoerd moeten worden. Het wordt pas echt een probleem als het niet erkend wordt.’
Verbinding met mantelzorgambassadeurs uit het hele land
Hoewel Esther en Astrid mantelzorgambassadeurs zijn binnen hun eigen organisatie, hebben ze behoefte aan meer laagdrempelig contact met ambassadeurs uit andere ziekenhuizen. ‘Het zou zo waardevol zijn als we als ambassadeurs echt een netwerk vormen,’ zegt Astrid. ‘Dat je elkaar gewoon even een berichtje kunt sturen: ‘Hé, ik loop hier tegenaan, hoe doen jullie dat in je organisatie?’ Esther sluit zich daarbij aan: ‘Door met elkaar te sparren, kom je tot ideeën waar je zelf misschien nog niet aan had gedacht. En daarnaast is het ook belangrijk om successen met elkaar te delen. Als iets goed werkt in een ander ziekenhuis, waarom zou je dat niet meenemen?’ Omdat het ambassadeurschap naast hun werk komt en de agenda snel volstroomt, is laagdrempelig contact belangrijk. ‘Een appgroep of online platform zou al enorm helpen. Even iets lezen of delen wanneer het uitkomt. Met Fello zijn we al aan het kijken of we zoiets kunnen realiseren’ zegt Astrid.
Ambassadeurschap houdt mantelzorg op de agenda
Op de vraag of ze het ambassadeurschap zouden aanraden, reageren Astrid en Esther volmondig met ‘ja’. Het ambassadeursprogramma van Fello is toegankelijk en praktisch, en je kunt altijd vragen stellen,’ vertelt Esther. Een achtergrond als coach is handig, maar zeker geen vereiste. ‘Als je al coach bent, zoals wij, kun je vroegtijdig signalen oppakken en intern begeleiden. Kijk dus wie je in huis hebt en benut die expertise,’ voegt ze toe.
Voor beide ambassadeurs is het vooral belangrijk dat mantelzorg op de agenda blijft binnen de organisatie. ‘Het is onze taak als ambassadeurs om het onderwerp levend te houden, ook als de druk toeneemt of als subsidies stoppen.’ Daarbij helpt het als je samen optrekt. ‘Een maatje om mee te sparren zorgt voor creativiteit en nieuwe ideeën.’
Meer weten over het Ambassadeursprogramma?
In samenwerking met Fello biedt StAZ verschillende activiteiten die mantelzorgers helpen een betere werk-privébalans te vinden of behouden. Binnen het ambassadeursprogramma worden zorgmedewerkers opgeleid tot ambassadeurs in hun eigen organisatie. Ze krijgen praktische informatie, tips en handvatten om collega’s met mantelzorgtaken zo goed mogelijk te informeren en ondersteunen.
