Een op de drie medewerkers in de zorg is mantelzorger en zorgt naast een drukke baan voor bijvoorbeeld een partner, kind of buurvrouw. Ook een op de drie mantelzorgers werkt meer dan 36 uur per week en zorgt meer dan acht uur per week voor een ander. Veel van die mantelzorgers lopen op hun tandvlees; uit onderzoek blijkt dat mantelzorgers zich twee en een half keer vaker ziekmelden dan hun collega’s. De StAZ organiseert de pilot mantelzorgloket, waarmee werknemers in ziekenhuizen, revalidatiecentra en categorale instellingen die mantelzorg verlenen, worden geholpen bij een betere werk-privébalans.
We spreken Hein Wittgen, Commercieel Verantwoordelijke bij Fello. Fello ondersteunt de aangesloten ziekenhuizen binnen deze pilot van de StAZ. Het doel: ziekenhuizen en mantelzorgende zorgmedewerkers ondersteunen zodat hun werk-privé balans op peil blijft. Want het fenomeen ‘mantelzorg in de zorg’ is nog niet bij iedereen bekend. Wist je dat je al mantelzorger bent wanneer je meer dan vier uur per week voor een ander zorgt?
Mantelzorgers in de zorg
Zorgmedewerkers zijn vanuit hun zorgfunctie vaak empathische mensen die collega’s een warm hart toedragen. Het is voor hen dus vrij vanzelfsprekend dat ze zorgen voor de mensen om hen heen. ‘Het vervelende is dat de buitenwereld dat vaak als vanzelfsprekend ziet en zorgmedewerkers het lastig kunnen vinden om nee te zeggen’, aldus Hein. ‘Het gevolg is dat deze mensen zorgtaken op zich nemen naast hun reguliere zorgbaan en onbewust uitgeput raken. Ze krijgen last van fysieke klachten, zoals hoofdpijn, duizeligheid of een laag energieniveau en vaak vallen ze uiteindelijk uit.’
‘En dat is wat we willen voorkomen. We willen deze zorgmedewerkers ondersteunen en bewust maken van wat ze eigenlijk allemaal voor een ander doen en wat voor effect dat op henzelf heeft. Het is belangrijk dat we duidelijkheid creëren in de werkzaamheden die iemand uitvoert, zowel tijdens werk en privé. Het belangrijkste is dat ze daar niet alleen in staan en daar is het mantelzorgloket voor.’
Wat is het mantelzorgloket?
Het mantelzorgloket is beschikbaar voor alle medewerkers van de ziekenhuizen die deelnemen aan de pilot. Het is de allereerste hulplijn voor de medewerker die hulp nodig heeft bij het combineren van mantelzorg- en werktaken. De medewerkers worden in deze pilot gekoppeld aan een coach van Fello, die een luisterend oor biedt, advies geeft en ondersteunt waar nodig. Ze gaan in gesprek met de medewerker om het probleem achter de hulpvraag te formuleren en gaan samen op zoek naar een oplossing. Dit doen ze door concrete hulp te bieden, zoals het prioriteren van taken, ondersteuning bij het aanvragen van een WMO, het organiseren van thuiszorg, financiële regelingen, vervoer of zelfs toegang tot lotgenoten. Maar ze geven ook advies over rechten en plichten van de medewerker richting hun werkgever, bijvoorbeeld over de tijd die ze krijgen voor het geven van mantelzorg.’
Waarom is dit loket nodig?
‘Ruim 18% van het ziekteverzuim in alle branches is gerelateerd aan mantelzorg en de verwachting is dat het aantal overbelaste mantelzorgers in 2040 stijgt met 81%. Er is dus een enorme overbelasting van mantelzorgers, wat ook invloed heeft op de druk die al op de zorg ligt’, vertelt Hein. ‘Organisaties hebben hier vooral een curatieve kijk op: iemand valt uit en dan gaan we behandelen. Maar wat wij graag willen bereiken met het mantelzorgloket is dat we, naast de concrete hulp voor de werknemer, ook bewustzijn creëren bij organisaties voor dit probleem, zodat we preventief kunnen handelen. Dit willen we doen door het gesprek te openen over het zijn van mantelzorger in de zorg en de drempel te verlagen om hulp te zoeken. Zo kunnen we actief met medewerkers aan de slag om hun werk-privé balans te verbeteren en de eigen regie te versterken, om uiteindelijke uitval te voorkomen in plaats van te genezen.’
Bewustwording over het mantelzorgloket in ziekenhuizen
‘Samen met de deelnemende organisaties in de pilot zorgen we ervoor dat er intern meer bewustwording komt rondom het thema mantelzorg en bespreken we de invulling van het mantelzorgbeleid. Daarnaast zorgen wij voor het bewustzijn over het mantelzorgloket binnen de organisatie en leveren we het materiaal en de content die hierbij komt kijken. Dat kan gaan om informatie op het intranet, webinars, folders, inloopspreekuren tot mokken of placemats in het restaurant. Alle materialen zijn kant-en-klaar en kunnen ingezet worden door de organisaties. Indien gewenst kunnen zij dit zelf ook aanpassen naar hun eigen look en feel.’ Het is ook belangrijk dat managers en leidinggevenden op de hoogte zijn van het onderwerp mantelzorg en hoe het mantelzorgloket medewerkers hierin kan ondersteunen. ‘Onze experts zorgen ervoor dat zij op de hoogte zijn van wat het mantelzorgloket inhoudt door informatiebijeenkomsten online of op locatie, maar ook bijvoorbeeld een e-learning die leidinggevenden kunnen volgen.’
De resultaten tot nu toe
‘De pilot is in oktober 2023 met 5 ziekenhuizen gestart en sindsdien hebben we 39 trajecten lopen. We zien dat de communicatie binnen de ziekenhuizen werkt! Mensen blijven zich aanmelden en ook de reacties over het project zijn positief.’ De korte lijntjes tussen de ziekenhuizen, Fello en de StAZ zorgen ervoor dat iedereen goed op de hoogte is. Tijdens de tussenevaluatie met alle betrokkenen is het uitwisselen van kennis en ervaringen zeer waardevol gebleken. Er is behoefte aan onderlinge samenwerking tussen ziekenhuizen en dat is ook een groot onderdeel voor het toekomstbeeld van dit project. ‘Zo krijg je cohesie onder de ziekenhuizen en mijn ervaring is dat dat het beste werkt.’
Wat biedt de toekomst voor het mantelzorgloket?
‘We zien en horen dat de implementatie goed loopt en dat we dat zo moeten houden. Daarnaast hebben we geleerd dat de wens vanuit de ziekenhuizen is om kennis en vaardigheden beter te borgen binnen hun eigen organisatie. Om dit bereiken gaan we in het volgende project verschillende coördinatoren of kartrekkers opleiden en ondersteunen. Zo maken we het makkelijker om het eerste stukje informatie aan te bieden aan werknemers en wordt het meer een onderwerp in de wandelgangen.’ Werknemers die interesse hebben in het onderwerp, kunnen opleidingen, webinars of e-learning volgen. ‘Zo verbreed je niet alleen het stukje adoptie, maar ook de borging.’.
Volgens Hein zien ziekenhuizen nu de noodzaak in van de ondersteuning aan mantelzorgers en is er een intrinsieke motivatie om hier een vervolg aan te geven. ‘Dat is de impact die een ziekenhuis kan maken en ik wil dan ook mijn complimenten geven aan de ziekenhuizen voor hoe zij dit omarmen’
